مفهوم ارتداد و مرتد|شرایط و نکات ارتداد و مرتد|مجازات ارتداد و مرتد
ارتداد چیست؟

وب سایت حقوقی یاروکیل به معرفی و بررسی تخصصی مستثنیات دین چیست؟ و شرایط مستثنیات دین پرداخته تا بهترین نحو شما را از حق و حقوقتان آگاه سازد.
مقدمه ارتداد:
ارتداد ، یک اصطلاح فقهی می باشد که به معنای رویگرداندن از دین مبین اسلام می باشد .
در صورتی که شخص مسلمانی ، دین اسلام را انکار کرده و از آن خارج شود ، اصطلاحا به این فرد مرتد گفته می شود .
در این مقاله ، به اصطلاح فقهی ارتداد و مجازات در نظر گرفته شده برای آن و سایر مباحث مرتبط به آن می پردازیم .
انواع ارتداد :
ارتداد به دو نوع تقسیم می شود :
-
ارتداد ملی :
در صورتی که شخصی ، در حین تولد ، مسلمان نبوده و پس از آن ، به دین اسلام پیوسته باشد و سپس ان را انکار کند ، اصطلاحا مرتد ملی نامیده می شود .
به عبارت دیگر ، در صورتی که شخصی ، دارای پدر و یا مادر مسلمانی نبوده و خود به دین اسلام روی آورده باشد و سپس اقدام به انکار و رویگردانی از دین اسلام کند ، این شخص مرتد ملی بوده و احکام آن بر وی جاری خواهد شد .
-
ارتداد فطری :
در صورتی که شخصی از ابتدای تولد خود به واسطه ی داشتن پدر یا مادر مسلمان ، مسلمان بوده باشد و سپس ، به انکار دین مبین اسلام بپردازد ، این شخص اصطلاحا مرتد فطری بوده و بنابراین ، احکام ارتداد فطری بر وی اجرا می شود .
مبنای احکام ارتداد :
همان طور که گفتیم ، اصطلاح ارتداد ، یک اصطلاح فقهی می باشد اما در بین فقیهان ، برای تعیین مجازات و یا احکام ارتکاب این عمل ، اختلاف نظر وجود دارد .
به گفته ی برخی از فقیهان ، با توجه به ایه ی صریح قران مبنی بر عدم وجود اکراه در دین، نمی توان اقدام به اعمال مجازات برای عمل ارتداد کرد .
از سوی دیگر ، حکومت اسلامی ، موظف است از دین اسلام پاسداری کرده و مانع شود که دشمنان دین ، به واسطه ی اسلام اوردن صوری و سپس انکار دین ، به اهداف شوم خود برسند .
از جهت دیگر ، دین اسلام ، در یک جامعه ی اسلامی ، تنها یک دین نبوده و عامل پیوند مردم و ایجاد وحدت در جامعه می باشد بنابراین ، ارتداد ، در واقع موجب از بین بردن این وحدت و یکپارچگی بین افراد جامعه خواهد شد و بنابراین ، علاوه بر وجود انگیزه های مذهبی ، وجود پاره ای از انگیزه های سیاسی نیز ، موجب الزام حکومت در جهت اعمال واکنش نسبت به عمل ارتداد می باشد .
جرم انگاری عمل ارتداد :
در قانون مجازات اسلامی ، مجازاتی برای عمل ارتداد مشخص و معین نشده است .
به عبارت دیگر ، قانون گذار ، عمل ارتداد را جرم انگاری نکرده است .
اما با توجه به اصل ۱۶۷ قانون اساسی ، محکمه ، ملزم است که حکم مسائل را ابتدا از قوانین پیدا کرده و در صورت سکوت و یا نقص قانون ، از طریق منابع معتبر اسلامی و فتاوی معتبر ، حکم قضیه را یافته و اعمال کند .

در قانون مجازات اسلامی ، به موجب ماده ی ۲۲۰ این قانون ، مقرر شده است که در صورتی که جرم مستوجب حدی در قانون مجازات اسلامی ، مورد جرم انگاری قرار نگرفته باشد ، به موجب اصل صد و شصت و هفت قانون اساسی ، محکمه موظف است از منابع فقهی ، حکم قضیه را یافته و اعمال نماید .
بنابراین ، اصل قانونی بودن جرم و مجازات ، در خصوص جرایم مستوجب حد ، به گونه ای مورد استثنا قرار گرفته است و محکمه می تواند حتی در صورت عدم جرم انگاری عمل مستوجب مجازات حد در قانون ، مرتکب عمل را مورد مجازات قرار دهد .
نتیجتا ، عمل ارتداد ، توسط قانون گذار مورد جرم انگاری قرار نگرفته اما به واسطه ی جرم شناخته شدن آن در منابع فقهی ، عملی ممنوع و دارای مجازات می باشد .
شرایط حدوث ارتداد :
ممکن است این سوال ایجاد شود که چه اعمالی ممکن است موجب مرتد نامیده شدن یک شخص شود .
ارتداد ، با لفظ و یا عمل ممکن است اعمال شود .
شخصی که با لفظ ، اقدام به انکار دین اسلام نموده و یا ضروریات دین را مورد انکار قرار داده و یا پیامبر اسلام را انکار کند ، مرتد شناخته خواهد شد .
منظور از انکار ضروریات دین اسلام ، ضروریاتی می باشد که در واقع احکام اسلام در خصوص آن ها ، روشن و واضح می باشد مانند وجوب نماز و یا روزه .
بنابراین اگر شخصی با لفظ ، وجوب نماز را انکار کرده و یا مصرف مسکرات را حلال بداند ، مرتد شناخته خواهد شد .
ارتداد با عمل نیز محقق خواهد شد.
ممکن است شخص به طور اشکار عملی انجام دهد که مصداق انکار دین مبین اسلام شود . به طور مثال ، اگر شخصی به وضوح در برابر بت سجده کند ، یا به کعبه با عمل توهین نماید به گونه ای که مشخص انکار و رویگردانی از دین مبین اسلام باشد ، این شخص مرتد محسوب خواهد شد .
شرایط ارتداد شخص :
برای آن که شخص ،مرتد محسوب شود ، باید دارای شرایط زیر باشد :
- عقل
- اختیار
- بلوغ
- قصد
بنابراین ، اگر شخص دیوانه ای ، به انکار دین مبین اسلام بپردازد ، به دلیل فقدان عقل ، نمی توانیم احکام ارتداد را بر وی اعمال کنیم .
هم چنین در صورتی که شخص ، به واسطه ی اکراه ، مجبور به انکار دین شود ، مرتد محسوب نخواهد شد .
ادله ی اثبات ارتداد :
اقرار شخص مرتد :
برای اعتبار اقرار ، یک بار اقرار در نزد قاضی محکمه کفایت می کند .
اقرار شخص ، باید دارای شرایط عمومی اعتبار اقرار باشد تا بتوانیم آن را از ادله ی اثبات ارتداد به شمار اوریم . بنابراین ، اگر شخصی تحت اعمال شکنجه و یا اکراه ، اقدام به اقرار در خصوص ارتداد خود کرده باشد ، این اقرار فاقد اعتبار بوده و فاقد اثر می باشد .
بینه :
بینه ، به معنای شهادت شرعی می باشد .
برای اثبات ارتداد ، شهادت دو شاهد شرعی لازم می باشد .
شهود باید دارای شرایط لازم برای شهادت بوده تا بتوانیم بر شهادت انجام شده ، اثار لازم را مترتب کنیم .
لازم به ذکر است که شهود مذکور ، باید دو شاهد مرد عادل باشند و شهادت زنان در این خصوص معتبر نمی باشد .
مجازات ارتداد :

در صورتی که ارتداد شخصی در محکمه به واسطه ی اقرار و یا شهادت شرعی ، اثبات شود ، با توجه به نوع ارتداد ، احکام متفاوتی در خصوص شخص مرتد ، اعمال خواهد شد .
مجازات مرتد ملی :
در صورتی که شخصی ، مرتد ملی باشد ، در ابتدا ، توبه داده خواهد شد .
اگر شخص از توبه امتناع نمود ، در صورتی که شخص مرتد ، مرد باشد ، اعدام خواهد شد و در صورتی که زن باشد ، به حبس ابد محکوم می شود .
مجازات مرتد فطری :
بنا بر گفته ی فقها ، توبه ی مرتد فطری ، پذیرفته نخواهد شد .
بنابراین در صورتی که شخص مرتد فطری ، مرد باشد ، بدون توبه دادن ، به مجازات اعدام محکوم می شود و در صورتی که شخص مرتد ، زن باشد ، اعدام نشده اما به مجازات حبس ابد محکوم می شود .
بنابراین همان طور که مشاهده کردید ، در صورتی که شخص مرتد ، زن باشد ، فارغ از نوع ارتداد ، اعدام نخواهد شد .
فسخ نکاح :
با توجه به آن که ازدواج زن مسلمان با افراد کافر امکان پذیر نبوده و ممنوع می باشد ، ،بنابراین ، با اشکار شدن ارتداد مرد ، نکاح بین او و زوجه ی خود ، خود به خود فسخ شده و زوجه ، ملزم است عده ی وفات نگه دارد هر چند که به هر علتی ، مرد اعدام نشده و زنده باشد .
اموال شخص مرتد :
شخص مرتد ، در واقع در حکم یک شخص مُرده می باشد بنابراین ، اموال وی ، حتی در صورتی که به هر علت زنده باشد ، بین وراث وی تقسیم خواهد شد و شخص مرتد ، دیگر مالکیتی بر اموال خود نخواهد داشت .
ارث بردن شخص :
شخص کافر ، نمی تواند از اموال مورث مسلمان ارث ببرد .
بنا بر حکم فوق ، شخصی که مرتد شده باشد ، با توجه به کفر وی ، از مورث خود ارثی نمی برد حتی اگر تنها وارث شخص فوت شده باشد .
هم چنین لازم به ذکر است که اشخاصی می توانند از شخص مرتد ارث ببرند که مسلمان باشند و اشخاص کافر ، با وجود کفر شخص مرتد ، از وی ارث نمی برند .
تفاوت ارتداد و توهین به مقدسات :
عمل ارتداد و توهین به مقدسات با یکدیگر متفاوت می باشند .
قانون مجازات اسلامی ، به جرم انگاری عمل توهین به مقدسات پرداخته و برای آن مجازات در نظر گرفته است .

توهین به مقدسات اسلامی ،، در صورتی که عمل ، مصداقی از جرم سب النبی نباشد ، یک جرم تعزیری بوده و به موجب ماده ی ۵۱۳ قانون مجازات اسلامی تعزیرات ، دارای مجازات حبس درجه ی پنج ( یک تا پنج سال ) می باشد .