ارتداد چیست؟

وب سایت حقوقی یاروکیل به معرفی و بررسی تخصصی مستثنیات دین چیست؟ و شرایط مستثنیات دین پرداخته تا بهترین نحو شما را از حق و حقوقتان آگاه سازد.

مقدمه ارتداد:

ارتداد  ، یک اصطلاح فقهی می باشد که به معنای رویگرداندن از دین مبین اسلام می باشد .

در صورتی که شخص مسلمانی ، دین اسلام را انکار کرده و از آن خارج شود ، اصطلاحا به این فرد مرتد گفته می شود .

در این مقاله ، به اصطلاح فقهی ارتداد و مجازات در نظر گرفته شده برای آن و سایر مباحث مرتبط به آن می پردازیم .

انواع ارتداد :

ارتداد به دو نوع تقسیم می شود :

1. ارتداد ملی :

در صورتی که شخصی  ، در حین تولد  ، مسلمان نبوده و پس از آن ،  به دین اسلام پیوسته باشد و سپس ان را انکار کند  ، اصطلاحا مرتد ملی نامیده می شود .

به عبارت دیگر ،  در صورتی که شخصی ،  دارای پدر و یا مادر مسلمانی نبوده و خود به دین اسلام روی آورده باشد و سپس اقدام به انکار و رویگردانی از دین اسلام کند ، این شخص مرتد ملی بوده و احکام آن بر وی جاری خواهد شد .

2. ارتداد فطری :

در صورتی که شخصی از ابتدای تولد خود به واسطه ی داشتن پدر یا مادر مسلمان ، مسلمان بوده باشد و سپس ، به انکار دین مبین اسلام بپردازد ، این شخص اصطلاحا مرتد فطری بوده و بنابراین ، احکام ارتداد فطری بر وی اجرا می شود .

مبنای احکام ارتداد :

همان طور که گفتیم ، اصطلاح ارتداد ،  یک اصطلاح فقهی می باشد اما در بین فقیهان ، برای تعیین مجازات و یا احکام ارتکاب این عمل ، اختلاف نظر وجود دارد .

به گفته ی  برخی از فقیهان ، با توجه به ایه ی صریح قران مبنی بر عدم وجود اکراه در دین،  نمی توان اقدام به اعمال مجازات برای عمل ارتداد کرد .

از سوی دیگر ، حکومت اسلامی  ، موظف است از دین اسلام پاسداری کرده و مانع شود که دشمنان دین ، به واسطه ی اسلام اوردن صوری و سپس انکار دین ،  به اهداف شوم خود برسند .

از جهت دیگر ، دین اسلام ، در یک جامعه ی اسلامی ،  تنها یک دین نبوده و عامل پیوند مردم و ایجاد وحدت در جامعه می باشد بنابراین ، ارتداد ، در  واقع موجب از بین بردن این وحدت و یکپارچگی بین افراد جامعه خواهد شد و بنابراین ،  علاوه بر وجود انگیزه های مذهبی  ، وجود پاره ای از انگیزه های سیاسی نیز  ، موجب الزام حکومت در جهت اعمال واکنش نسبت به عمل ارتداد می باشد .

جرم انگاری عمل ارتداد :

در قانون مجازات اسلامی ،  مجازاتی برای عمل ارتداد مشخص و معین نشده است .

به عبارت دیگر ، قانون گذار ، عمل ارتداد را جرم انگاری نکرده است .

اما با توجه به اصل ۱۶۷ قانون اساسی ، محکمه ، ملزم است که حکم مسائل را ابتدا از قوانین پیدا کرده و در صورت سکوت و یا نقص قانون ، از طریق منابع معتبر اسلامی و فتاوی معتبر  ، حکم قضیه را یافته و اعمال کند .

در قانون مجازات اسلامی  ، به موجب ماده ی ۲۲۰ این قانون ، مقرر شده است که در صورتی که جرم مستوجب حدی در قانون مجازات اسلامی ،  مورد جرم انگاری قرار نگرفته باشد ،  به موجب اصل صد و شصت و هفت قانون اساسی   ، محکمه موظف است از منابع فقهی ،  حکم قضیه را یافته و اعمال نماید .

بنابراین ، اصل قانونی بودن جرم و مجازات ، در خصوص جرایم مستوجب حد ، به گونه ای مورد استثنا قرار گرفته است و محکمه می تواند حتی در صورت عدم جرم انگاری عمل مستوجب مجازات حد در قانون ،  مرتکب عمل را مورد مجازات قرار دهد .

نتیجتا ، عمل ارتداد ، توسط قانون گذار مورد جرم انگاری قرار نگرفته اما به واسطه ی جرم شناخته شدن آن در منابع فقهی  ، عملی ممنوع و دارای مجازات می باشد .

شرایط حدوث ارتداد :

ممکن است این سوال ایجاد شود که چه اعمالی ممکن است موجب مرتد نامیده شدن یک شخص شود .

ارتداد ،  با لفظ و یا عمل ممکن است اعمال شود .

شخصی که با لفظ ، اقدام به انکار دین اسلام نموده و یا ضروریات دین را مورد انکار قرار داده و یا پیامبر اسلام را انکار کند ، مرتد شناخته خواهد شد .

منظور از انکار ضروریات دین اسلام ، ضروریاتی می باشد که در واقع احکام اسلام در خصوص آن ها ،  روشن و واضح می باشد مانند وجوب نماز و یا روزه .

بنابراین اگر شخصی با لفظ ، وجوب نماز را انکار کرده و یا مصرف مسکرات را حلال بداند ، مرتد شناخته خواهد شد .

ارتداد با عمل نیز محقق خواهد شد.

ممکن است شخص به طور اشکار عملی انجام دهد که مصداق انکار دین مبین اسلام شود .  به طور مثال ، اگر  شخصی  به وضوح در برابر بت سجده کند  ، یا به کعبه با عمل توهین نماید به گونه ای که مشخص انکار و رویگردانی از دین مبین اسلام باشد ، این شخص مرتد محسوب خواهد شد .

شرایط  ارتداد شخص :

برای آن که شخص ،مرتد محسوب شود ، باید دارای شرایط زیر باشد :

• عقل
• اختیار
• بلوغ
• قصد

بنابراین ، اگر شخص دیوانه ای ، به انکار دین مبین اسلام‌ بپردازد ، به دلیل فقدان عقل ، نمی توانیم احکام ارتداد را بر وی اعمال کنیم .

هم چنین در صورتی که شخص ، به واسطه ی اکراه ، مجبور به انکار دین شود ، مرتد محسوب نخواهد شد .

ادله ی اثبات ارتداد :

اقرار شخص مرتد :

برای اعتبار اقرار ،  یک بار اقرار در نزد قاضی محکمه کفایت می کند .

اقرار شخص ، باید دارای شرایط عمومی اعتبار اقرار باشد تا بتوانیم آن را از ادله ی اثبات ارتداد به شمار اوریم . بنابراین ، اگر شخصی تحت اعمال شکنجه و یا اکراه ، اقدام به اقرار در خصوص ارتداد خود کرده باشد ، این اقرار فاقد اعتبار بوده و فاقد اثر می باشد .

بینه :

بینه ، به معنای شهادت شرعی می باشد .

برای اثبات ارتداد ، شهادت دو شاهد شرعی لازم می باشد .

شهود باید دارای شرایط لازم برای شهادت بوده تا بتوانیم بر شهادت انجام شده ، اثار لازم را مترتب کنیم .

لازم به ذکر است که شهود مذکور ، باید دو شاهد مرد عادل باشند و شهادت زنان در این خصوص معتبر نمی باشد .

مجازات ارتداد :

در صورتی که ارتداد شخصی در محکمه به واسطه ی اقرار و یا شهادت شرعی  ، اثبات شود ، با توجه به نوع ارتداد ، احکام متفاوتی در خصوص شخص مرتد  ، اعمال خواهد شد .

مجازات مرتد ملی :

در صورتی که شخصی ، مرتد ملی باشد ، در ابتدا ، توبه داده خواهد شد .

اگر شخص از توبه امتناع نمود ، در صورتی که شخص مرتد ، مرد باشد ، اعدام خواهد شد و در صورتی که زن باشد ، به حبس ابد محکوم می شود .

مجازات مرتد فطری :

بنا بر گفته ی فقها ، توبه ی مرتد فطری ،  پذیرفته نخواهد شد .

بنابراین در صورتی که شخص مرتد فطری ، مرد باشد ، بدون توبه دادن ، به مجازات اعدام محکوم می شود و در صورتی که شخص مرتد  ، زن باشد ، اعدام نشده اما به مجازات حبس ابد محکوم می شود .

بنابراین همان طور که مشاهده کردید ، در صورتی که شخص مرتد ، زن باشد ، فارغ از نوع ارتداد ، اعدام نخواهد شد .

فسخ نکاح :

با توجه به آن که ازدواج زن مسلمان با افراد کافر امکان پذیر نبوده و ممنوع می باشد ، ،بنابراین ، با اشکار شدن ارتداد مرد ، نکاح بین او و زوجه ی خود  ، خود به خود فسخ شده و زوجه ، ملزم است عده ی وفات نگه دارد هر چند که به هر علتی  ، مرد اعدام نشده و زنده باشد .

اموال شخص مرتد :

شخص مرتد ، در واقع در حکم یک شخص مُرده می باشد بنابراین ،  اموال وی ، حتی در صورتی که به هر علت زنده باشد ، بین وراث وی تقسیم خواهد شد و شخص مرتد ، دیگر مالکیتی بر اموال خود نخواهد داشت .

ارث بردن شخص :

شخص کافر ، نمی تواند از اموال مورث مسلمان ارث ببرد .

بنا بر حکم فوق  ، شخصی که مرتد شده باشد ، با توجه به کفر وی  ، از مورث خود ارثی نمی برد حتی اگر تنها وارث شخص فوت شده باشد .

هم‌ چنین لازم به ذکر است که اشخاصی می توانند از شخص مرتد ارث ببرند که مسلمان باشند و اشخاص کافر ، با وجود کفر شخص مرتد ، از وی ارث نمی برند .

تفاوت ارتداد و توهین به مقدسات :

عمل ارتداد و توهین به مقدسات با یکدیگر متفاوت می باشند .

قانون مجازات اسلامی ،  به جرم انگاری عمل توهین به مقدسات پرداخته و برای آن مجازات در نظر گرفته است .

توهین به مقدسات اسلامی ،،  در صورتی که عمل ،  مصداقی از جرم سب النبی نباشد ، یک جرم تعزیری بوده و به موجب ماده ی ۵۱۳ قانون مجازات اسلامی تعزیرات  ، دارای مجازات حبس درجه ی پنج ( یک تا پنج  سال )  می باشد .