اعسار از هزینه ی دادرسی چیست؟

وب سایت حقوقی یاروکیل به معرفی و بررسی تخصصی اعسار از هزینه ی دادرسی چیست؟ و شرایط اعسار از هزینه ی دادرسی پرداخته تا بهترین نحو شما را از حق و حقوقتان آگاه سازد.

مفهوم اعسار از هزینه ی دادرسی:

اشخاص برای طرح و اقامه ی دعوا در محاکم قضایی ، ملزم به رعایت شرایطی می باشند .

به طور مثال ، برای طرح یک دعوای حقوقی در محکمه ی حقوقی ، ملزم به تنظیم دادخواست همراه با رعایت شرایط لازم آن و هم چنین پرداخت و تادیه  ی هزینه ی دادرسی می باشیم .

میزان هزینه ی دادرسی ، با توجه به ملاک هایی همچون مالی یا غیر مالی بودن دعوا و همچنین میزان خواسته ، مشخص و تعیین می شود .

در این مقاله ، به مبحثی تحت عنوان اعسار از پرداخت هزینه ی دادرسی می پردازیم .

تعریف اعسار :

اعسار ، در لغت ، به معنای فقیر شدن ، تنگدستی و نیازمندی می باشد .

تنگ دستی ، ممکن است به علت عدم داشتن مال و دارایی و یا به علت عدم دسترسی به اموال باشد . به طور مثال ، ممکن است شخص با وجود داشتن توانایی مالی ، اما به علت بلوکه شدن اموال او در خارج از کشور ، به اموال خود دسترسی نداشته باشد .

در این حالت نیز می توان شخص را معسر قلمداد نمود .

انواع اعسار:

اعسار ، می تواند از پرداخت هزبنه ی دادرسی باشد و یا اعسار از پرداخت محکوم به .

شخصی که قصد اقامه ی دعوا را داشته باشد ، همان طور که گفتیم ، ملزم به تادیه ی هزینه دادرسی است .

ممکن است اشخاص ، توانایی مالی جهت پرداخت هزینه ی دادرسی را نداشته باشند .

در این صورت ، عدم امکان طرح دعوا به جهت ناتوانی مالی ، دور از اهداف رسیدن به عدالت و انصاف می باشد و باید چاره ای اندیشیده شود که امکان اقامه ی دعوا برای تمامی اشخاص جامعه را فراهم کند .

اقامه ی دعوای اعسار :

به موجب ماده ی پانصد و پنج قانون آیین دادرسی مدنی ، اشخاص می توانند به دو طریق ، اقامه ی دعوا ی اعسار کنند .

ضمن درخواست بدوی ، تجدید نظر و یا فرجام :

دادگاه ، در ابتدا باید به ادعای اعسار شخص پرداخته و سپس در صورتی که اعسار شخص اثبات نشد ، در صورت عدم رفع نقص دادخواست مبنی بر عدم پرداخت هزینه ی دادرسی ، دادخواست وی رد خواهد شد .

تقدیم دادخواست جداگانه و مستقل :

طرح دعوای اعسار به صورت جداگانه و مستقل ، مستلزم رعایت تمامی شرایط لازم جهت اقامه ی یک دعوا می باشد .

بنابر نکته ی فوق ، برای طرح دعوای اعسار ، ملزم به تنظیم دادخواست می باشیم .

در خصوص این ام که آیا طرح دعوای اعسار ،  مستلزم تادیه ی  هزینه ی دادرسی می باشد یا خیر ، اختلاف نظر وجود دارد اما در نهایت به نظر می رسد که خواهان دعوای اعسار ، ملزم به تادیه ی هزینه ی دادرسی می باشد .

دعوای اعسار ، به طرفیت خوانده ی دعوا مطرح می شود فلذا ، دادخواست به همراه ضمائم آن به خوانده ی دعوای اصلی  ، ابلاغ خواهد شد .

هزینه ی دادرسی اعسار:

دعوای اعسار ، یک دعوای غیر مالی می باشد ؛ بنا براین هزینه ی دادرسی جهت طرح این دعوا ،  مطابق هزینه ی دادرسی جهت طرح دعاوی غیر مالی است .

حضوری بودن دعوای اعسار :

به موجب ماده ی پانصد و هفت قانون ایین دادرسی مدنی ،  صدور حکم در خصوص دعوای  اعسار ، در هر صورت حضوری بوده و حتی اگر خوانده دعوا ، با وجود ابلاغ زمان جلسه ی دادرسی ، در محکمه حاضر نشود ، باز هم رای صادر شده حضوری می باشد و امکان صدور رای غیابی در این دعوا وجود ندارد . بنابراین امکان واخواهی از دعوای  اعسار وجود نخواهد داشت .

ادله ی اثبات اعسار :

شخصی که مدعی اعساز از پرداخت هزینه ی دادرسی می باشد ، باید برای اثبات ادعای خود ، ادله ای را ابراز کند .

اثبات ادعا ی اعسار ، ممکن است به وسیله ی شهادت شهود انجام گیرد .

در این صورت ، مدعی اعسار ،  مکلف است که استشهادیه ای حاوی شهادت حداقل دو نفر را به دادخواست اعسار ضمیمه کند .

شهود اعسار :

اشخاصی که در خصوص اعسار یک شخص شهادت می دهند ، باید از وضعیت مالی و دارایی مدعی اعسار ، آگاه باشند و هم چنین ، استشهادیه ی مذکور باید حاوی مشخصات ،  وسیله ی امرار معاش و عدم تمکن مالی  مدعی اعسار از پرداخت هزینه ی دادرسی به همراه ذکر مبلغ آن باشد و هم چنین شهود باید منبع اطلاعات و مشخصات و اقامتگاه خود را ضمن استشهادیه ذکر کنند .

مرجع صالح به رسیدگی اعسار از هزینه ی دادرسی :

به موجب ماده ی بیست و چهار قانون آیین دادرسی مدنی ،  مرجع صالح برای رسیدگی به دعوای اعسار ، دادگاهی است که صلاحیت رسیدگی نخستین به دعوا را داشته و یا برای نخستین بار به دعوا رسیدگی کرده است .

عبارت اخیر ماده ی ۵۰۵ قانون آیین دادرسی مدنی نیز ،  مبین این امر می باشد .

اثر حکم اعسار :

در صورتی که مدعی اعسار ، موفق شود ادعای خود را در محکمه اثبات کرده و حکم اعسار وی اثبات شود ، می تواند از مزایای زیر بهره مند شود :

• به طور موقت از پرداخت هزینه ی دادرسی در خصوص دعوایی که قصد طرح آن را دارد  ،  معاف خواهد شد .

منظور از موقت بودن این معافیت آن است که ، در صورتی که شخص ، برای پرداخت هزینه ی دادرسی متمکن شود ، و یا بتواند به طور اقساط  ، آن را بپردازد ، دادگاه با تعیین میزان و مدت پرداخت آن ، شخص را ملزم به تادیه ی هزینه ی دادرسی خواهد کرد .

• داشتن وکیل معاضدتی و معافیت از پرداخت حق الوکاله به طور موقت

نسبی بودن اعسار :

ممکن است هزینه ی دادرسی یک دعوا ، یک میلیون و هزینه ی دادرسی دعوایی دیگر ، ده میلیون تومان باشد ، بنابراین ، شخصی که در خصوص پرداخت هزینه ی دادرسی دعوایی که هزینه ی آن ده میلیون تومان است ، موفق به اخذ حکم اعسار شده است ، نمی تواند از این حکم ، جهت معافیت از پرداخت هزینه ی دادرسی دعوایی که هزینه ی آن ، یک میلیون تومان است ، استفاده کند و باید برای هر دعوا ، حکم اعسار جداگانه ای دریافت شود .

اشخاص در زمان های مختلف ، ممکن است در وضعیت اعسار یا ملائت قرار بگیرند فلذا ممکن است شخصی در ماه اردیبهشت ، معسر و در ماه مهر ، متمکن باشد ؛ بنابراین حکم اعسار ، نسبی می باشد .

حکم اعسار برای دعاوی متعدد :

همان طور که گفتیم ، امکان استفاده از یک حکم اعسار ، به دلیل نسبی بودن اعسار ، برای دعاوی متعدد وجود ندارد . اما قانون گذار ،  به موجب ماده ی پانصد و نه قانون آیین دادرسی مدنی ، در یک خصوص این قاعده را مستثنی کرده است .

اگر دعاوی متعددی ، به طور همزمان ، علیه یک شخص مطرح شود ، می توان از حکم اعساری که برای تادیه ی هزینه ی دادرسی یکی از دعاوی صادر شده است ، برای دعاوی دیگر نیز مورد استفاده قرار داد .

ورثه ی معسر :

ممکن است که شخصی ، در طی یک دعوا ،  فوت شود ؛ در این صورت ، دادرسی با حضور ورثه ی او ، ادامه پیدا خواهد کرد .

در صورتی که متوفی ، جهت اقامه ی دعوا ، از تادیه ی هزینه ی دادرسی ناتوان بوده و حکم اعسار گرفته باشد ، در این صورت با فوت وی  ، در ابتدا ، برای ورثه ی او ، اخطار رفع نقص جهت پرداخت هزینه ی دادرسی  ، صادر خواهد شد .

ورثه ، نمی توانند از حکم اعساری که برای متوفی صادر شده بود ، استفاده کنند و در صورت ادعای اعسار ، باید جداگانه اقامه ی دعوا کرده و خواستار صدور حکم اعسار خود شوند .

اعسار تاجر :

به موجب ماده ی پانصد و دوازده قانون ایین دادرسی مدنی ،  اشخاصی که تاجر می باشند ، اگر از تادیه ی هزینه ی دادرسی خود ، ناتوان باشند ، نمی توانند دعوای اعسار مطرح کنند .

تجار برای اثبات ناتوانی در تادیه ی هزینه ی دادرسی ، باید دعوای ورشکستگی مطرح نمایند

حکم فوق ،  در خصوص اشخاص حقوقی نیز جاری بوده و این اشخاص امکان طرح دعوای اعسار ندارند و در صورت طرح دعوای اعسار توسط این اشخاص ، قرار عدم استماع دعوا صادر خواهد شد .

دریافت هزینه ی دادرسی :

• در صورت پیروزی شخص معسر در دعوا و دریافت محکوم به ، هزینه ی دادرسی از محل محکوم به دریافت می شود .
• اگر شخص ، بتواند با در آمد خود ، هزینه ی دادرسی را به تدریج بپردازد ، دادگاه با توجه به ، میزان هزینه ی دادرسی و همچنین درامد و مخارج زندگی شخص ، میزان و مدت پرداخت هزینه ی دادرسی را معین خواهد کرد .

معافیت از تادیه ی هزینه ی دادرسی :

به موجب تبصره ی ماده ی ۵۰۳ قانون آیین دادرسی مدنی ، اشخاص تحت پوشش کمیته ی امداد و مستمری بگیران سازمان بهزیستی ، به دلیل مشخص بودن حالت اعسار آن ها  بی نیاز از طرح دعوای اعسار بوده و به موجب این تبصره ، از پرداخت هزینه ی دادرسی معاف می باشند .