اعسار از هزینه ی دادرسی|شرایط و نکات مهم اعسار از هزینه ی دادرسی
اعسار از هزینه ی دادرسی چیست؟

وب سایت حقوقی یاروکیل به معرفی و بررسی تخصصی اعسار از هزینه ی دادرسی چیست؟ و شرایط اعسار از هزینه ی دادرسی پرداخته تا بهترین نحو شما را از حق و حقوقتان آگاه سازد.
مفهوم اعسار از هزینه ی دادرسی:
اشخاص برای طرح و اقامه ی دعوا در محاکم قضایی ، ملزم به رعایت شرایطی می باشند .
به طور مثال ، برای طرح یک دعوای حقوقی در محکمه ی حقوقی ، ملزم به تنظیم دادخواست همراه با رعایت شرایط لازم آن و هم چنین پرداخت و تادیه ی هزینه ی دادرسی می باشیم .
میزان هزینه ی دادرسی ، با توجه به ملاک هایی همچون مالی یا غیر مالی بودن دعوا و همچنین میزان خواسته ، مشخص و تعیین می شود .
در این مقاله ، به مبحثی تحت عنوان اعسار از پرداخت هزینه ی دادرسی می پردازیم .
تعریف اعسار :
اعسار ، در لغت ، به معنای فقیر شدن ، تنگدستی و نیازمندی می باشد .
تنگ دستی ، ممکن است به علت عدم داشتن مال و دارایی و یا به علت عدم دسترسی به اموال باشد . به طور مثال ، ممکن است شخص با وجود داشتن توانایی مالی ، اما به علت بلوکه شدن اموال او در خارج از کشور ، به اموال خود دسترسی نداشته باشد .
در این حالت نیز می توان شخص را معسر قلمداد نمود .
انواع اعسار:
اعسار ، می تواند از پرداخت هزبنه ی دادرسی باشد و یا اعسار از پرداخت محکوم به .
شخصی که قصد اقامه ی دعوا را داشته باشد ، همان طور که گفتیم ، ملزم به تادیه ی هزینه دادرسی است .
ممکن است اشخاص ، توانایی مالی جهت پرداخت هزینه ی دادرسی را نداشته باشند .
در این صورت ، عدم امکان طرح دعوا به جهت ناتوانی مالی ، دور از اهداف رسیدن به عدالت و انصاف می باشد و باید چاره ای اندیشیده شود که امکان اقامه ی دعوا برای تمامی اشخاص جامعه را فراهم کند .
اقامه ی دعوای اعسار :
به موجب ماده ی پانصد و پنج قانون آیین دادرسی مدنی ، اشخاص می توانند به دو طریق ، اقامه ی دعوا ی اعسار کنند .
ضمن درخواست بدوی ، تجدید نظر و یا فرجام :
دادگاه ، در ابتدا باید به ادعای اعسار شخص پرداخته و سپس در صورتی که اعسار شخص اثبات نشد ، در صورت عدم رفع نقص دادخواست مبنی بر عدم پرداخت هزینه ی دادرسی ، دادخواست وی رد خواهد شد .
تقدیم دادخواست جداگانه و مستقل :

طرح دعوای اعسار به صورت جداگانه و مستقل ، مستلزم رعایت تمامی شرایط لازم جهت اقامه ی یک دعوا می باشد .
بنابر نکته ی فوق ، برای طرح دعوای اعسار ، ملزم به تنظیم دادخواست می باشیم .
در خصوص این ام که آیا طرح دعوای اعسار ، مستلزم تادیه ی هزینه ی دادرسی می باشد یا خیر ، اختلاف نظر وجود دارد اما در نهایت به نظر می رسد که خواهان دعوای اعسار ، ملزم به تادیه ی هزینه ی دادرسی می باشد .
دعوای اعسار ، به طرفیت خوانده ی دعوا مطرح می شود فلذا ، دادخواست به همراه ضمائم آن به خوانده ی دعوای اصلی ، ابلاغ خواهد شد .
هزینه ی دادرسی اعسار:
دعوای اعسار ، یک دعوای غیر مالی می باشد ؛ بنا براین هزینه ی دادرسی جهت طرح این دعوا ، مطابق هزینه ی دادرسی جهت طرح دعاوی غیر مالی است .
حضوری بودن دعوای اعسار :
به موجب ماده ی پانصد و هفت قانون ایین دادرسی مدنی ، صدور حکم در خصوص دعوای اعسار ، در هر صورت حضوری بوده و حتی اگر خوانده دعوا ، با وجود ابلاغ زمان جلسه ی دادرسی ، در محکمه حاضر نشود ، باز هم رای صادر شده حضوری می باشد و امکان صدور رای غیابی در این دعوا وجود ندارد . بنابراین امکان واخواهی از دعوای اعسار وجود نخواهد داشت .
ادله ی اثبات اعسار :
شخصی که مدعی اعساز از پرداخت هزینه ی دادرسی می باشد ، باید برای اثبات ادعای خود ، ادله ای را ابراز کند .
اثبات ادعا ی اعسار ، ممکن است به وسیله ی شهادت شهود انجام گیرد .
در این صورت ، مدعی اعسار ، مکلف است که استشهادیه ای حاوی شهادت حداقل دو نفر را به دادخواست اعسار ضمیمه کند .
شهود اعسار :
اشخاصی که در خصوص اعسار یک شخص شهادت می دهند ، باید از وضعیت مالی و دارایی مدعی اعسار ، آگاه باشند و هم چنین ، استشهادیه ی مذکور باید حاوی مشخصات ، وسیله ی امرار معاش و عدم تمکن مالی مدعی اعسار از پرداخت هزینه ی دادرسی به همراه ذکر مبلغ آن باشد و هم چنین شهود باید منبع اطلاعات و مشخصات و اقامتگاه خود را ضمن استشهادیه ذکر کنند .
مرجع صالح به رسیدگی اعسار از هزینه ی دادرسی :
به موجب ماده ی بیست و چهار قانون آیین دادرسی مدنی ، مرجع صالح برای رسیدگی به دعوای اعسار ، دادگاهی است که صلاحیت رسیدگی نخستین به دعوا را داشته و یا برای نخستین بار به دعوا رسیدگی کرده است .
عبارت اخیر ماده ی ۵۰۵ قانون آیین دادرسی مدنی نیز ، مبین این امر می باشد .
اثر حکم اعسار :

در صورتی که مدعی اعسار ، موفق شود ادعای خود را در محکمه اثبات کرده و حکم اعسار وی اثبات شود ، می تواند از مزایای زیر بهره مند شود :
- به طور موقت از پرداخت هزینه ی دادرسی در خصوص دعوایی که قصد طرح آن را دارد ، معاف خواهد شد .
منظور از موقت بودن این معافیت آن است که ، در صورتی که شخص ، برای پرداخت هزینه ی دادرسی متمکن شود ، و یا بتواند به طور اقساط ، آن را بپردازد ، دادگاه با تعیین میزان و مدت پرداخت آن ، شخص را ملزم به تادیه ی هزینه ی دادرسی خواهد کرد .
- داشتن وکیل معاضدتی و معافیت از پرداخت حق الوکاله به طور موقت
نسبی بودن اعسار :
ممکن است هزینه ی دادرسی یک دعوا ، یک میلیون و هزینه ی دادرسی دعوایی دیگر ، ده میلیون تومان باشد ، بنابراین ، شخصی که در خصوص پرداخت هزینه ی دادرسی دعوایی که هزینه ی آن ده میلیون تومان است ، موفق به اخذ حکم اعسار شده است ، نمی تواند از این حکم ، جهت معافیت از پرداخت هزینه ی دادرسی دعوایی که هزینه ی آن ، یک میلیون تومان است ، استفاده کند و باید برای هر دعوا ، حکم اعسار جداگانه ای دریافت شود .
اشخاص در زمان های مختلف ، ممکن است در وضعیت اعسار یا ملائت قرار بگیرند فلذا ممکن است شخصی در ماه اردیبهشت ، معسر و در ماه مهر ، متمکن باشد ؛ بنابراین حکم اعسار ، نسبی می باشد .
حکم اعسار برای دعاوی متعدد :
همان طور که گفتیم ، امکان استفاده از یک حکم اعسار ، به دلیل نسبی بودن اعسار ، برای دعاوی متعدد وجود ندارد . اما قانون گذار ، به موجب ماده ی پانصد و نه قانون آیین دادرسی مدنی ، در یک خصوص این قاعده را مستثنی کرده است .
اگر دعاوی متعددی ، به طور همزمان ، علیه یک شخص مطرح شود ، می توان از حکم اعساری که برای تادیه ی هزینه ی دادرسی یکی از دعاوی صادر شده است ، برای دعاوی دیگر نیز مورد استفاده قرار داد .
ورثه ی معسر :
ممکن است که شخصی ، در طی یک دعوا ، فوت شود ؛ در این صورت ، دادرسی با حضور ورثه ی او ، ادامه پیدا خواهد کرد .
در صورتی که متوفی ، جهت اقامه ی دعوا ، از تادیه ی هزینه ی دادرسی ناتوان بوده و حکم اعسار گرفته باشد ، در این صورت با فوت وی ، در ابتدا ، برای ورثه ی او ، اخطار رفع نقص جهت پرداخت هزینه ی دادرسی ، صادر خواهد شد .
ورثه ، نمی توانند از حکم اعساری که برای متوفی صادر شده بود ، استفاده کنند و در صورت ادعای اعسار ، باید جداگانه اقامه ی دعوا کرده و خواستار صدور حکم اعسار خود شوند .
اعسار تاجر :
به موجب ماده ی پانصد و دوازده قانون ایین دادرسی مدنی ، اشخاصی که تاجر می باشند ، اگر از تادیه ی هزینه ی دادرسی خود ، ناتوان باشند ، نمی توانند دعوای اعسار مطرح کنند .
تجار برای اثبات ناتوانی در تادیه ی هزینه ی دادرسی ، باید دعوای ورشکستگی مطرح نمایند
حکم فوق ، در خصوص اشخاص حقوقی نیز جاری بوده و این اشخاص امکان طرح دعوای اعسار ندارند و در صورت طرح دعوای اعسار توسط این اشخاص ، قرار عدم استماع دعوا صادر خواهد شد .
دریافت هزینه ی دادرسی :

- در صورت پیروزی شخص معسر در دعوا و دریافت محکوم به ، هزینه ی دادرسی از محل محکوم به دریافت می شود .
- اگر شخص ، بتواند با در آمد خود ، هزینه ی دادرسی را به تدریج بپردازد ، دادگاه با توجه به ، میزان هزینه ی دادرسی و همچنین درامد و مخارج زندگی شخص ، میزان و مدت پرداخت هزینه ی دادرسی را معین خواهد کرد .
معافیت از تادیه ی هزینه ی دادرسی :
به موجب تبصره ی ماده ی ۵۰۳ قانون آیین دادرسی مدنی ، اشخاص تحت پوشش کمیته ی امداد و مستمری بگیران سازمان بهزیستی ، به دلیل مشخص بودن حالت اعسار آن ها بی نیاز از طرح دعوای اعسار بوده و به موجب این تبصره ، از پرداخت هزینه ی دادرسی معاف می باشند .