امین کیست و ضم امین چیست؟

وب سایت حقوقی یاروکیل به معرفی و بررسی تخصصی امین و ضم امین چیست؟ و شرایط امین و ضم امین پرداخته تا به بهترین نحو شما را از حق و حقوقتان آگاه سازد.

تعریف امین :

امین در لغت ، به معنای شخص مورد اعتماد ، وفا دار  و موثق می باشد .

در اصطلاح حقوقی ، امین شخصی است که ، به موجب عقد و توافق ، جهت انجام امری ، با حسن نیت ، انجام وظیفه می کند .

به طور مثال ، به موجب عقد ودیعه ، شخصی ( مودع ) ، مال خود را جهت حفظ و نگهداری ، به شخص دیگری ( مستودع ) می سپارد و این شخص مستودع موظف به نگهداری از مال می باشد . شخص مستودع ، امین می باشد .

در این مقاله ، به امین و تعهدات  و  وظایف و هم چنین مسئولیت های او پرداخته و در انتها ، در خصوص موارد ضم امین و عزل امین بحث خواهیم کرد .

امین کیست :

قانون گذار ، در قوانین مختلف ، اشخاصی زا به موجب شرایطی ، امین قرار داده است .

به طور خاص ، در قانون مدنی ، ذیل مبحث عقد ودیعه ، به امین و تعهدات او پرداخته شده است .

امین ، به موجب ماده ی ششصد و چهار ده قانون مدنی ، دارایی ید امانی بر مال است .

منظور از ید امانی ،  این است که امین اصولا ، در خصوص مال مورد امانت ، مسئولیتی نخواهد داشت مگر آن که تعدی و تفریط او اثبات شود .

بنا براین ، به دلیل این که شخص امین ، معمولا دارای حسن نیت در معاملات است ، بنا براین قانون گذار برای او مسئولیتی در نظر نگرفته است مگر آن که دچار تقصیر شود و بار اثبات تقصیر امین نیز بر اصولا ، بر  عهده ی مدعی تقصیر می باشد .

تعهدات امین :

شخص امین ، در برابر طرف مقابل خود ، دارای تعهداتی می باشد که ملزم به انجام آن ها می باشد .

تعهدات امین شامل موارد زیر می شود :

• امین باید در خصوص نگهداری از مورد امانت ، به طور متعارف رفتار کرده و نسبت به آن تعدی و تفریط نکند .
• در صورتی که امانت گذار ، برای نگهداری از مورد امانت ، روش و طریق خاصی را تعیین کرده باشد ، امین ملزم به رعایت طریق تعیین شده می باشد مگر آن که تغییر روش ، به نفع مورد امانت بوده باشد که در این صورت ، روش را تغیر خواهد داد مگر آن که امانت گذار صریحا نهی کرده باشد .
• امین ، موظف است که در صورت مطالبه و درخواست امانت گذار ، به رد مورد امانت اقدام کند .

مستحق اللغیر بودن مورد امانت :

امین برای  رد مورد امانت ، اصولا باید مال را به امانت گذار تسلیم کند .

ممکن است مسائلی پیش اید که قاعده ی فوق را تغییر دهد .

اگر مشخص شود ، مورد امانت ، متعلق به شخص ثالثی باشد ، در این صورت امین موظف است که مال را به مالک اصلی آن رد کند .

مسئولیت امین :

همان طور که گفتیم ، ید امین بر مال ، ید امانی می باشد .

در صورت تعدی و تفریط امین در انجام وظایف خود ، ید امین بر مال ، تبدیل به ید ضمانی خواهد شد .

• تعدی:

تعدی به معنای تجاوز و فرا تر رفتن از حدود تعیین شده می باشد .

در صورتی که امین از محدوده ی تعیین شده توسط امانت گذار فرا تر رود و یا از حدود متعارف ، تجاوز کند ، تعدی کرده و به موجب ماده ی ۶۱۴ قانون مدنی ، دارای مسئولیت در خصوص خساراتی که بر مال وارد می شود خواهد بود .

• تفریط :

تفریط ، بر خلاف تعدی ، به معنای کم کاری می باشد .

به طور مثال اگر امانت گذار ، روزانه سه بار ابیاری گل مورد امانت را مقرر کرده باشد اما شخص امین ، دوبار در روز به ابیاری گل بپردازد ، در این صورت دچار تفریط شده و بنابراین ، مسئولیت خسارات وارد شده به مورد امانت را خواهد داشت .

• امتناع از رد مورد امانت :

همان طور که در قسمت تعهدات امین گفتیم ، امین ، موظف به رد مورد امانت به امانت گذار در صورت مطالبه ی او می باشد .

در صورت امتناع و خود داری امین از رد مال ، از تاریخ امتناع ، ید او نسبت به مورد امانت ، ضمانی شده و مسئول هر گونه خسارتی است که بر مال وارد آید .

شرط ضمانی بودن ید امین :

همان طور که بیان کردیم  ، ید امین نسبت به مورد امانت ، ید امانی خواهد بود .

ممکن است که اشخاص ، با یکدیگر توافق کنند که ید امین ، حتی بدون تقصیر و تعدی و تفریط هم ، ید ضمانی بوده و هر گونه خسارتی که نسبت به مورد امانت واقع شود ، امین مسئولیت آن را بر عهده داشته باشد ؛ این توافق ، به موجب ماده ی ۱۰ قانون مدنی ، بلا اشکال بوده و معتبر می باشد .

عاریه ی طلا و نقره :

مطابق مقررات قانون مدنی ، عاریه گیرنده ( مستعیر ) در برابر معیر ( عاریه دهنده )  ، امین می باشد و مطابق قاعده ، ید مستعیر ، ید امانی می باشد .

قانون گذار با توجه به ارزش طلا و نقره ، در خصوص عاریه گرفتن طلا و نقره ، استثنا قائل شده و ید عاریه گیرنده را نسبت به مورد عاریه ، ضمانی دانسته است حتی اگر امین ، دچار تعدی و تفریط نشده و یا شرط ضمانت نیز نشده باشد .

بنابراین ، در صورت مفقود شدن طلا و نقره حتی بدون تقصیر عاریه گیرنده ، وی مسئول خواهد بود .

اخذ قهری مورد امانت :

در صورتی که مورد امانت به طور قهری از شخص امین گرفته شده و امین نیز توانایی مقابله را نداشته باشد ، در این صورت امین مسئول نبوده و اگر عوضی را در برابر مورد امانت دریافت کرده باشد ، موظف است عوض را به امانت گذار تحویل دهد .

امانت گذار می تواند به اخذ کننده ی مال مراجعه کند .

منافع مورد امانت :

ممکن است که مورد امانت ، دارای منافعی باشد ، در این صورت ، منافع مذکور ، متعلق به امانت گذار بوده و امین حقی در خصوص این منافع نخواهد داشت .

تصرف در مورد امانت :

امین ، نمی تواند در مورد امانت به نفع خود و یا دیگران ، تصرفی کند .

در صورتی که تصرف به نفع مورد امانت باشد ، به اندازه ی لازم ، در مال تصرف کرده و نباید از میزان مورد نیاز تجاوز کند .

در غیر این صورت ، در خصوص خسارات وارد شده به مورد امانت مسئول بوده و امانت گذار می تواند اجرت المثل مال را از امین مطالبه کند .

وصف امانت اشخاص :

قانون گذار ، به موجب قوانین مختلف  ، اشخاصی را به عنوان امین در نظر گرفته است .

به طور مثال ، در قانون مدنی ، وکیل در برابر موکل ، مستودع در برابر مودع ، مستعیر در برابر معیر  ، مستاجر در برابر موجر و قیم و ولی قهری و وصی ، امین در نظر گرفته شده اند .

این اشخاص باید تمامی مقررات و قواعد راجع به امر امانت را رعایت کرده در غیر این صورت مسئولیت خواهند داشت .

ضم امین :

ضم ، در لغت به معنای پیوستن و یا ضمیمه کردن می باشد .

منظور از ضم امین ، این است که در گاهی شخصی تحت عنوان امین ، به شخص دیگری که مسئولیت انجام امری را بر عهده دارد ، ضمیمه می شود تا انجام امور ، با نظارت و کمک امین ضمیمه شده صورت گیرد .

موارد ضم امین :

• در صورتی که واقف ، شخص خاصی را به عنوان متولی مال موقوفه تعیین کرده باشد و این شخص ، در اداره ی امور موقوفه ، دچار خیانت و عدم رعایت جوانب امانت شود ، محکمه ، شخصی را تحت عنوان امین به متولی ضمیمه کرده تا اداره ی موقوفه با نظارت این شخص انجام گیرد .
• ولی قهری ( پدر و جد پدری ) ، نسبت به اداره ی امور مولی علیه خود ، امین می باشند . در صورتی که ولی قهری به موجب کهولت سن و یا بیماری و یا هر علت دیگری ، از اداره ی امور مولی علیه ناتوان شده باشد ،  دادگاه امینی را جهت کمک به ولی قهری در اداره ی امور مولی علیه ، به ولی قهری ضم خواهد نمود .

موارد عزل امین :

• در صورتی که ولی قهری ، در انجام وظایف خود ، غبطه ی مولی علیه را رعایت نکرده و با انجام اقدامات خود ، موجب ورود ضرر و خسارت به مولی علیه شود ، دادگاه ولی قهری را عزل کرده و شخصی را تحت عنوان قیم برای اداره ی امور شخص محجور تعیین خواهد کرد .
• قیم ، نسبت به محجور ، امین می باشد . در صورت بروز فقدان وصف امانت در قیم و یا از دادن این وصف ، قیم عزل می شود .
• در صورت ورشکسته شدن قیم ، وی از سمت قیمومت عزل خواهد شد .
• در صورتی که قیم ، به هر علتی حبس شده و نتواند به انجام وظایف خود در برابر محجور بپردازد ، عزل می شود .