حالت کما از دید قانون چگونه است؟

وب سایت حقوقی یاروکیل به معرفی و بررسی تخصصی حالت کما از دید قانون و شرایط و نکات حالت کما از دید قانون پرداخته تا به بهترین نحو شما را از حق و حقوقتان آگاه سازد.

مقدمه حالت کما از دید قانون :

اصولا افراد برای انجام اعمال حقوقی خود ، نیازمند قصد انشا و اهلیت لازم می باشند .

تعریف اهلیت :

اهلیت در واقع به معنای شایستگی دارا شدن و یا اجرای حقوق و تکالیف می باشد .

برای ان که اشخاص بتوانند به انجام اعمال حقوقی مبادرت ورزند ،  نیازمند دو نوع اهلیت می باشند .

انواع اهلیت :

اهلیت به دو نوع قابل تقسیم است :

1. اهلیت تمتع :

اهلیت تمتع ،  اهلیتی است که شخص در بدو تولد خود دارای آن می شود و این اهلیت شخص ، تا هنگام مرگ وی باقی می ماند .

اهلیت تمتع  ، به معنای شایستگی شخص برای دارا شدن حقوق و تکالیف می باشد .

بنابراین می توانیم قائل بر این نظر شویم که تمامی انسان ها دارای اهلیت تمتع می باشند .

2. اهلیت استیفا :

اهلیت استیفا ، اهلیتی است که برای اجرای حقوق و تکالیف ایجاد شده است و به موجب آن ، شخص دارای اهلیت استیفا ، شایستگی و توانایی اجرای حقوق و تکالیف خود را خواهد داشت .

مطابق مطالب فوق ، در می یابیم که تمامی اشخاص دارای اهلیت تمتع می باشند اما ممکن است که برخی از افراد از اهلیت استیفا محروم می باشند  .

اشخاصی که فاقد اهلیت استیفا می باشند  ، به موجب امر قانون گذار مشخص و تعیین شده اند . به طور مثال ، صغیر غیر ممیز ، شخص مجنون ، شخص سفیه ( در امور مالی ) ، فاقد اهلیت استیفا می باشند .

قانون گذار برای انجام اعمال حقوقی مرتبط با این افراد ، شیوه های مختلفی را میش بینی نموده است که از جمله ی این شیوه ها ، نصب قیم و یا ولی قهری و .. می باشد .

یکی از شرایطی که موجب می شود شخص فاقد قصد انشا و یا اهلیت شود ، قرار گرفتن شخص در وضعیت کما می باشد .

در این مقاله ، به بررسی این وضعیت و هم جنین وضعیت حقوقی چنین اشخاصی از نظر قانون و حقوق می پردازیم .

تعریف حالت کما :

وضعیت کما ، حالتی است که شخص به موجب آن در اغمای عمیقی فرو رفته و در واقع چنین شخصی دچار یک ضایعه ی دماغی شده است و دارای زندگی نباتی می باشد  . به این معنا که این شخص ، در واقع نه مرده و نه زنده می باشد و نمی توانیم به طور قطع ، یکی از این دو حالت را برای چنین شخصی حاکم کنیم .

حقوقدانان در انتخاب یکی از دو وضعیت زنده و یا مرده بودن شخص ، با یکدیگر دارای اختلاف نظر می باشند و این مسئله از جهت اثاری که هر یک از این دو نظر در پی خواهد داشت ، دارای اهمیت می باشد .

مطابق دیدگاه غالب و از نظر پزشکی و شرعی ، نمی توانیم شخصی را که در حالت کما می باشد را مرده محسوب کرده و اثار و احکام شخص متوفی را بر وی جاری نماییم .

تفاوت کما و مرگ مغزی :

مطابق نظریه ی متخصصان و پزشکان ، شخصی که دچار مرگ مغزی شده است ، در واقع در حکم مرده بوده و بنابراین می توان اعضای بدن او را به سایر اشخاص بیمار و نیازمند پیوند و اهدا نمود .

اما حالت کما ، مرحله ای ضعیف تر از مرگ مغزی می باشد و نمی توانیم با این قطعیت حکم مردگان را درباره ی چنین شخصی جاری نماییم .

اهلیت شخص در حالت کما :

شخصی که در وضعیت کما به سر می برد ، در واقع دارای اهلیت تمتع می باشد زیرا در قیاس با طفل تازه متولد شده ، وقتی قائل به دارا بودن اهلیت تمتع برای این طفل می شویم ، به طریق اولی نیز این شخص دارای اهلیت تمتع می باشد .

در خصوص اهلیت استیفای این شخص ، با توجه له عدم وجود قصد انشا برای چنین فردی  ، نمی توانیم قائل به وجود اهلیت استیفا برای شخصی که در حالت کما به سر می برد شویم .

بنابراین شخص در حال کما ، اگر‌چه که دارای اهلیت تمتع می باشد اما فاقد اهلیت استیفاست و بنابراین می توانیم او را محجور محسوب کنیم .

وضعیت حقوقی شخص در حال کما :

قانون گذار ، در خصوص وضعیت حقوقی شخصی که در وضعیت کما قرار گرفته است ، مقرره ای را تعیین ننموده است و بنابراین ، برای دریافت و کشف قوانین حاکم بر مسائل حقوقی مرتبط با شخص در حالت کما ، باید به سایر قوانینی که برای موارد مشابه وضع شده اند مراجعه نماییم .

نزدیک ترین وضعیت به شخص در حال کما ، وضعیت غایب مفقود الاثر می باشد .

بنابراین با توجه به مقررات قانون مدنی و قانون امور حسبی در خصوص مسائل حقوقی مرتبط با شخص غایب مفقود الاثر ،  شعی در کشف وضعیت شخص  در حال کما ، خواهیم کرد .

وضعیت اموال شخص :

شخصی که در حالت کما به سر می برد ، ممکن است که دارای اموالی باشد .

از آن جا که چنین شخصی فاقد اهلیت استیفا و قصد انشا جهت انجام اعمال حقوقی می باشد ، بنابراین باید شخصی را جهت اداره و حفاظت از اموال وی تعیین نماییم .

مطابق مقرراتی که برای غایب مفقود الاثر تعیین شده است ، باید شخصی را تحت عنوان امین برای اداره ی اموال و دارایی های این شخص تعیین کنیم .

در عمل ، محکمه ی قضایی صالح ، شخصی را به عنوان قیم برای انجام امور مرتبط با اموال و دارایی های شخص در حالت کما منصوب می کند .

شخص قیم موظف است که نفقه ی افراد واجب النفقه ی شخص در حال کما را از محل اموال و دارایی های او بپردازد و با در نظر گرفتن غبطه و مصلحت شخص و مقررات قانون ،  در امور مالی وی مداخله داشته باشد .

دخالت و تصرف وراث :

آیا ورثه ی شخص در حال کما ، می توانند در اموال و دارایی های وی تصرف و مداخله داشته باشند ؟

همان طور که بیان کردیم ، نمی توانیم شخص در حال کما را مرده فرض کنیم و چنین شخصی در واقع زنده می باشد .

شرط تصرف وراث در اموال مورث ، مرگ مورث می باشد و با زنده انگاشتن شخص در حال کما  ، نمی توانیم برای وراث ، حق دخالت و تصرف در اموال شخص را قائل شویم .

عقود منعقد شده :

ممکن است که شخصی پس از انعقاد عقد با شخص دیگری ، در حالت کما قرار گیرد ؛ در این صورت تکلیف و وضعیت عقد منعقد شده چگونه می باشد ؟

برای پاسخ به این سوال ، باید بین دو نوع عقد جایز و لازم ، قائل به تفکیک شویم :

• عقود لازم :

منظور از عقود لازم ، عقودی است که با مرگ و یا محجور شدن هر یک از طرفین منعقد کننده ی عقد ، منحل و منفسخ نخواهد شد .

در صورتی که شخصی پس از انعقاد یک عقد لازم مانند عقد بیع ، در وضعیت کما قرار گیرد ، این وضعیت پیش آمده در اعتبار عقد منعقد شده تاثیری نداشته و بنابراین نمی توانیم قائل به منفسخ شدن عقد لازم پس از در کما قرار گرفتیم یکی از متعاملین شویم و در واقع عقد هم چنان با قوت پا بر جا و باقی است .

• عقود جایز :

عقود جایز ، عقودی هستند که در صورت فوت و یا حجر هر یک از متعاملین حتی پس از انعقاد عقد نیز ، منفسخ و منحل می شوند . بنابراین ، اگر قائل به محجور بودن شخص در حال کما شویم ، عقد جایز منعقد شده توسط این شخص ، پس از قرار گرفتن وی در حالت کما ، منفسخ خواهد شد .

وضعیت همسر شخص :

مطابق مقررات قانون مدنی و سایر قوانین ، با مرگ هر یک زوجین ، عقد نکاح فی مابین آنان منحل می شود .

از آن جایی که نمی توانیم قرار گرفتن شخص در حالت کما را به معنای فوت آن شخص در نظر بگیریم ، بنابراین ، عقد نکاح وی نیز منحل نشده و هم چنان پا بر جا و بر قرار می باشد .

طلاق همسر :

در حقوق ایران ، حق طلاق برای مرد در نظر گرفته شده است .

بنابراین ، برای بررسی امکان و یا عدم امکان طلاق ، باید شخص در حال کما را در نظر گرفته و با این تفسیر ، دو وضعیت قابل تفکیک می باشد :

• شخصی که در حالت کما قرار گرفته است ، زوجه می باشد ؛ همان طور که گفتیم ، حق طلاق برای مرد در نظر گرفته شده است و بنابراین مرد می تواند با رعایت سایر شرایط مذکور در قوانین ، اقدام به مطلقه نمودن همسر خود کند .
• اگر شخصی که در وضعیت کما قرار گرفته است ، زوج باشد ، در این صورت برای زوجه امکان طلاق گرفتن وجود ندارد .

زوجه می تواند با مراجعه به محکمه ی قضایی صالح و با استناد به ماده ی ۱۱۳۰ قانون مدنی  ، عسر و حرج خود را در خصوص ادامه ی زندگی با شخصی که در حالت کما می باشد  ، اثبات کرده و بنابراین از محکمه تقاضای صدور حکم طلاق داشته باشد .