قرار بازداشت موقت چیست ؟

وب سایت حقوقی یاروکیل به معرفی و بررسی تخصصی قرار بازداشت موقت چیست؟ و نکات مهم قرار بازداشت موقت پرداخته تا به بهترین نحو شما را از حق و حقوقتان آگاه سازد.

مقدمه قرار بازداشت موقت :

یکی  از مهمترین قرارهای تامین کیفری بازداشت موقت است که قانون برای متهم پیش‌بینی کرده است. البته برخی اوقات ضرورت دارد که متهم به منظور تحقیقات بیشتر در دسترس باشد. بر این اساس باید به شکل موقت در بازداشت نگهداری شود.

مفهوم قرار بازداشت موقت :

قرار بازداشت موقت از دسته قرارهایی می باشد که بر اساس قانون صادر می‌شود. این قرار از قرارهای تامینی هست که در قانون به منظور دسترسی آسان و به موقع به متهم و جلوگیری از گریز او در نظر گرفته شده است. با توجه به قانون بازپرس قادر است بعد از تبدیل به اتهام و انجام تحقیقات ضروری قرار بازداشت موقت را در شرایطی که دلایل کافی باشد صادر کند.

قرار بازداشت موقت در تحقیقات مقدماتی صادر خواهد شد و با توجه به وجه تسمیه آن به  شکل موقتی بازداشت صورت می‌گیرد. این قرار به وسیله ی بازپرس یا دادیار به دادستان ارجاع می گردد.

بازداشت موقت از دسته با اعتبار ترین شیوه هایی است که قاضی تحقیق از آن بهره می برد تا امکان آن را داشته باشد که تحقیقاتش را در مرحله مقدماتی به تکمیل برساند. زیرا برخی اوقات این امکان میسر است که متهم در مرحله تحقیقات مقدماتی فرار کند و به همین سبب قاضی دستور بازداشت موقت را به علت ترس از گریز او صادر می نماید .

صدور قرار بازداشت موقت :

با توجه به ماده ۲۳۷ قانون آیین دادرسی کیفری تنها در مورد جرایمی می توان بازداشت موقت را صادر کرد که علل کافی جاری باشد. بر اساس این ماده صدور قرار بازداشت موقت جایز نیست. جز در خصوص جرایمی که در زیر به آن ها اشاره می شود.

در مورد جرایمی که مجازات آن ها سلب حیات و قصاص یا قطع عضو و جنایات عمدی نسبت به تمامیت جسمانی که مقدار دیه آن ها یک سوم دیه کامل یا بیشتر از آن است.

-جرایم تعزیری درجه چهار و بالاتر.

-جرایم علیه امنیت داخلی و خارجی کشور که مجازات قانونی آنها درج ۵ و بالاتر تلقی می شود.

-ایجاد مزاحمت و آزار و اذیت بانوان و اطفال و تظاهر به قدرت نمایی و ایجاد مزاحمت برای افرادی که از طریق چاقو یا هر اسلحه ای انجام شود.

-سرقت و کلاهبرداری و ارتشا اختلاس و خیانت در امانت و جعل یا استفاده از سند مجعول در فرضی که شامل بند ب ماده فوق نباشد و متهم یک فقره پیشینه محکومیت قطعی به سبب ارتکاب هر کدام از جرایم فوق داشته باشد.

انواع بازداشت موقت :

بازداشت موقت دارای انواعی می باشد که قانون آن را به دو دسته موقت اختیاری و موقت اجباری تقسیم بندی نموده است. با توجه به قانون وقتی برخی از جرایم رخ می‌دهد و دلایل کافی برای آن وجود داشته باشد نسبت به متهم قرار بازداشت موقت اختیاری صادر می گردد.

این دسته از جرایم جرم هایی می باشند که مجازات قانونی آن ها اعدام و رجم و قصاص و قطع عضو  می باشد و دسته دیگر از جرایم عمدی هستند که کمترین مجازات قانونی آن ها سه سال زندان است.

این نکته را هم باید در نظر داشت که صدور قرار بازداشت موقت در فرضی که آزاد بودن متهم سبب انحلال آثار و علل جرم شود یا احتمال تبانی با متهمان دیگر و مطلع آن را به وجود بیاورد از اختیارات دادگاه تلقی می‌شود.

در قتل عمد هم با درخواست اولیای  دم به منظور ارائه ی دلیل حداکثر به مدت ۶ روز قرار بازداشت موقت به شکل اختیاری صادر خواهد شد. به بیان دیگر هرگاه یکی از جرایم فوق به وجود بیاید قاضی مختار است در مورد صدور قرار بازداشت اتخاذ تصمیم کند.

در دسته ای از جرایم هم مرجع رسیدگی کننده ضرورت به صدور قرار بازداشت راجع به متهم دارد و الزاما نمی‌تواند از این قاعده سرباز زند. یعنی برای یک دسته از جرایم قاضی چه اختیار کند چه نکند باید متهم را بازداشت نماید تا تکلیف قضیه روشن شود. اما در این خصوص شرط کلی وجود دارد و آن این است که مدت بازداشت موقت نباید از حداقل زمانی که در قانون برای جرم پیش‌بینی شده است بیشتر در نظر گرفته شود.

  جرایم مدت بازداشت موقت شامل:

– قتل عمد و آدم‌ربایی و اسیدپاشی و محاربه افساد فی الارض

و جرایمی که مجازات قانونی آنها اعدام یا حبس دائم است.

-جرایم سرقت و کلاهبرداری و اختلاس و ارتشا خیانت در امانت و جعل و استفاده از سند مجعول البته در شرایطی که متهم حداقل یک پیشینه محکومیت غیر قطعی یا دو فقره یا بیشتر سابقه محکومیت غیر قطعی به سبب ارتکاب یکی از جرایم فوق را داشته باشد.

-در مواردی که آزادی متهم سبب فساد شود.

مزایای قرار بازداشت موقت :

هر یک از قراردادهای تعیین شده در آیین دادرسی کیفری مزایایی را دارا می باشد که سبب به وجود آمدن آن را توضیح می دهد. قرار بازداشت موقت نیز از این دسته استثنا نیست. اما آن چه برداشت می شود آن است که این مزایا بیشتر از این که متوجه متهم شود در ملاحظه ی پرونده و روند صحیح دادرسی در نظر گرفته شده است.

پس می توان گفت بسیاری از حقوقدانان معتقدند صدور این قرار یکی از روش های موثر برای کسب به تضمین حضور متهم و دسترسی به او در محاکم قضایی در موارد ضروری است. باصدور قرار بازداشت موقت هر زمان که نیاز به متهم باشد او با مراقبت کامل در محضر قاضی حضور می‌یابد و بر این اساس از تبانی متهم با بقیه متهمان پیشگیری می‌شود.

این قرار سبب پیشگیری از فشار متهم نسبت به بزه دیده و شهود به منظور جلوگیری یا استرداد شکایت می گردد قرار بازداشت موقت و حتی برخی اوقات ابزاری به منظور تامین امنیت و مصونیت او از انتقام بزه دیده خواهد بود.

مرجع صدور قرار بازداشت موقت :

پیش از آن که دادسرا ورود  یابد قرار بازداشت موقت به وسیله ی دادگاه صادر می گردید و با تصدیق ریاست حوزه قضایی یا معاون اجرایی می‌شد.اما خود رئیس حوزه قضایی نیز به شکل شخصی مجوز صدور قرار بازداشت را داشت.

اما وقتی قانون احیای دادسرا ها در سال ۸۱ به تصویب رسید مقام صلاحیت دار به منظور صدور این قرار بازپرس شناخته شد که باید طی مدت ۲۴ ساعت قرار بازداشت موقت را به تایید دادستان برساند.

با توجه به بند ح ماده ۳ قانون تشکیل دادگاه های عمومی و انقلاب اگر دادستان با قرار بازداشت توافق نکند، نظر دادستان قابل پیروی خواهد بود و اگر سببی که باعث بازداشت است رفع شود و علت دیگری برای ادامه بازداشت وجود نداشته باشد بازداشت با توافق دادستان برطرف می گردد و نیز در فرضی که دادستان درخواست بازداشت نموده و بازپرس با آن مخالف باشد حل این اختلافات با دادگاه عمومی یا انقلاب محل دعوا خواهد بود.

بنابر این می توان ملاحظه نمود که دادستان قادر است در غیر جرایمی که در صلاحیت کیفری استان واقع می‌شود به طور مستقیم قرار بازداشت موقت متهم را صادر نماید. در جایی که دادستان و جایگزین دادستان در صدور قرار باشد باید این قرار به تصدیق دادستان رسیده تا دارای اعتبار باشد.

مدت اعتبار قرار بازداشت موقت :

با توجه به قانون آیین دادرسی کیفری اخیر مدت زمان اعتبار قرار بازداشت موقت در جرایمی که دادرسی در مورد آن ها در صلاحیت دادگاه کیفری استان قرار دارد چهار ماه و در سایر جرایم که دادرسی در خصوص آن ها در صلاحیت دادگاه کیفری عمومی و اختصاصی می‌باشد ۲ ماه پیش بینی شده است.

باز هم باید در نظر داشت  در  مدت زندان از حداقل مجازات تعیین شده قانونی جرم انجام شده نباید تجاوز کند. یعنی اگر برای جرم شش ماه تا سه سال حبس پیش‌بینی شده مدت بازداشت موقت نباید بیشتر از ۶ ماه در نظر گرفته شود.

البته چنان چه در طی این مدت دادسرا تصمیم قطعی خود را اتخاذ نکرده باشد باید به تخفیف قرار تامین یا ادامه آن دستور صادر کند و در نظر باید داشت که حتماً باید مدارک و دلایلی عنوان شود.

این نکته نیز قابل ذکر است که در فرضی که دادگاه تکلیف به انجام تحقیقات مقدماتی را دارد مانند دادگاه استان در رسیدگی به اتهام زنا یا لواط تمدید بازداشت موقت و باقی ماندن قرار در پایان هر ماه باید اعلام شود.

اعتراض به قرار بازداشت موقت :

شخصی که نسبت به او قرار بازداشت موقت صادر شده قادر است در مورد این قرار اعتراض نماید. به بیان دیگر حق اعتراض به قرار بازداشت موقت از دسته اصول محرز حقوقی بازداشت‌شدگان می باشد.

شخص بازداشت شده بعد از آگاهی نسبت به اسباب بازداشت ذیحق خواهد بود و راجع به صدور این قرار که باعث سلب آزادی او شده اعتراض نماید. متهم ۱۰ روز بعد از صدور قرار مهلت دارد که نسبت به آن معترض شود.

رسیدگی به اعتراض متهم در  این خصوص در یک جلسه اداری بیرون از نوبت انجام می‌شود و رای قطعی نسبت به آن صادر خواهد شد. یعنی دیگر راجع به آن می توان اعتراض کرد. حتی اگر دادگاه قرار بازداشت را صحیح بداند.

مضاف بر حق اعتراض که از حقوق مسلم متهم به شمار می‌آید حقوق دیگری نیز برای او پیش‌بینی شده است که یکی از آن ها حقوق متهمان در جایگاه شهروند از نظر کرامت ذاتی می باشد. از آن  جایی که این اشخاص هنوز در جایگاه متهم قرار دارند محل حفاظت از آن ها باید از محکومان سوا باشد و قواعد و مراتب خاصی راجع به آن ها ملاحظه شود.

چنان چه در صدور قرار بازداشت موقت محرز شود که شخص بازداشت شده هیچ رابطه با اتهام در پرونده نداشته است و قرار بازداشت منتفی شود در پی آن قرار منع پیگرد یا منع تعقیب صادر خواهد شد. حال در این خصوص اگر قرار بازداشت به شکل غیرقانونی بدون ملاحظه مقررات انجام شده باشد برای او جبران خسارت پیش بینی می شود.