ابلاغ استحضاری چیست؟

وب سایت حقوقی یاروکیل به معرفی و بررسی تخصصی ابلاغ استحضاری چیست؟و شرایط ابلاغ استحضاری پرداخته تا به بهترین نحو شما را از حق و حقوقتان آگاه سازد.

مقدمه ابلاغ استحضاری

مقصود از ابلاغیه روند قانونی می باشد که بر طبق آن باید مخاطب را از موضوع دادرسی و تشریفات او آگاه  نمود. وقتی که دعوایی برای بار اول در دادگستری اقامه می‌شود و پرونده برای آن تشکیل می‌گردد نخستین دستوری که از سوی دادگاه صادر می گردد، ابلاغ یک نسخه از دادخواست خوانده ی دعوا است که از آن به عنوان ابلاغیه یاد می‌شود.

بر اساس ماده ۳۰۲ قانون آیین دادرسی مدنی امکان اجرای هیچ حکم یا قراری وجود ندارد. جز این که به شکل حضوری یا به شکل دادنامه یا رونوشت گواهی شده به دو طرف یا وکیل آن ها ابلاغ صورت گرفته باشد در حقیقت ابلاغ باید بر اساس تشریفاتی که در قانون آیین دادرسی مدنی راجع به انواع ابلاغ مثل ابلاغ قانونی و واقعی تعیین شده است صورت بگیرد. امروزه سامانه‌ای به عنوان سامانه ثنا به منظور ابلاغ الکترونیکی اوراق قضایی به وسیله قوه قضاییه در نظر گرفته شده است.

رسیدگی و دادرسی راجع به دعاوی اقامه شده در مراجع قضایی با انجام تشریفات ویژه ای صورت می‌گیرد که تشریفات راجع به دعوای حقوقی در قانون آیین دادرسی مدنی تعیین شده و تشریفات راجع به دعاوی کیفری در قانون قانون آیین دادرسی کیفری در نظر گرفته شده است .

منظور از تشریفات آیین دادرسی دعاوی مدنی و کیفری آن می باشد که طرفین دعوا به شیوه ی مقتضی از مسیر دادرسی به پرونده ی خود آگاهی می یابند و زمان کافی به منظور ارائه ی اسناد و مدارک و دفاع از خویش را دارا می شوند که این موضوع به واسطه ی ابلاغیه ی اوراق قضایی صورت می‌گیرد و این ابلاغیه و اخطاریه امروزه به شکل الکترونیکی صادر می گردد.

برخی اوقات ابلاغیه ی صادر شده از دادگاه به شکل ابلاغ یا اخطاریه ی استحضاری است و به همین سبب این پرسش در ذهن متصور می‌شود که ابلاغیه ی استظهاری یا اخطاریه ی استحضاری چه مفهومی دارد و در چه مواردی امکان صدور خواهند داشت. به منظور پاسخ به این پرسش نخست باید تعریفی از ابلاغیه را اشاره کرد و اقسام آن را معرفی نمود نمود.

مفهوم ابلاغیه

ابلاغ در لغت به مفهوم رساندن نامه یا پیام به شخص دیگر است. در اصطلاح ابلاغیه به برگه‌هایی گفته می شود که به وسیله ی آن موضوعی ابلاغ شود. اما در زمینه ی حقوقی ابلاغیه به ورقه ی قضایی گفته می شود که با هدف آگاهی رساندن به طرف دعوا از مفاد برگه ی قضایی فرستاده می شود. مشاهده ی ابلاغیه و موضوع آن در آیین دادرسی  بسیار مهم است.  بر اساس ماده ۳۰۲ قانون آیین دادرسی مدنی   هیچ حکم یا قراری را نمی توان  اجرا نمود جز این که به شکل حضوری و یا به شکل دادنامه یا رونوشت گواهی شده آن به دو طرف یا وکیل آن ها ابلاغ شده باشد. شیوه ی ابلاغ دادنامه و رونوشت آن برابر مقررات مربوط به ابلاغ دادخواست و سایر اوراق رسمی خواهد بود. البته نکته ای که باید در نظر داشت ابلاغ قضایی در سامانه ی ثنا و شیوه مشاهده ابلاغیه با تلفن همراه و رایانه شرایط متفاوتی دارد.

انواع ابلاغیه ی قضایی

بر اساس آن چه از بررسی ماده ی ۳۰۲ تا ۳۰۶ قانون آیین دادرسی مدنی برداشت می‌شود انواع ابلاغیه قضایی را می توان به دو دسته ابلاغ واقعی و ابلاغ قانونی تقسیم‌بندی نمود:

ابلاغ واقعی

درابلاغ واقعی برگه ی ابلاغیه به وسیله ی مامور ابلاغ به شکل مستقیم به مخاطب ارسال می‌شود و او دریافت می‌کند. این ابلاغ ابلاغ واقعی محسوب می گردد. حال چنان چه مخاطب شخص حقیقی باشد این تسلم باید به خود آن شخص انجام شود و چنان چه مخاطب شخص حقوقی مثل موسسه و سازمان باشد، تسلیم ابلاغیه به شخصی که دارای صلاحیت است انجام می گیرد. ابلاغ واقعی به وسیله ی مامور ابلاغ صورت می‌گیرد و مامور ابلاغ باید نهایتا طی مدت ۲ روز برگه ابلاغ را به مخاطب اعطا کند و در ورقی دیگر اخطاریه رسید بگیرد.

ابلاغ قانونی

قانون با عنایت به این که ابلاغ واقعی در همه ی موارد ممکن نمی باشد و نیز شروع و ادامه ی دادرسی بدون ابلاغ به دو طرف دعوا امکان پذیر نیست، باید نوع دیگری از ابلاغ نیز برقرار باشد. این شکل از ابلاغ تحت عنوان ابلاغ قانونی در حوزه حقوقی معرفی می‌شود. در جایی که تسلیم ورقه ی ابلاغیه به مخاطب فرقی نمی کند حقیقی یا حقوقی به شکلی غیر از تسلیم مستقیم به مخاطب به آگاهی او رسانده شود، این ابلاغ قانونی تلقی می شود. با توجه به این که  قانون این ابلاغ را دارای اعتبارمی شناسد امکان دارد به شکل ابلاغیه ی الکترونیکی صادر شود.

مفهوم ابلاغ استحضاری

پیش از شرح مفهوم ابلاغ استحضاری باید اشاره کنیم که استحضار در فرهنگ لغت معین به مفهوم به حضور طلبیدن و یادآوری نمودن و گاهی ذکر شده است و مفهوم ابلاغ استحضاری به این معنا می باشد که با این شکل از ابلاغیه شعبه ی دادگاه این نیت را دارا بوده است که موضوع را به مخاطب ابلاغ متذکر شود و راجع به آن آگاهی  لازم را ارائه کرده باشد یا از او تقاضا کند که در شعبه ی دادگاه حضور یابد. موضوع بسیار مهمی که درمورد ابلاغ استحضاری یا اخطار استحضاری جاری می باشد آن که در قانون آیین دادرسی مدنی و آیین دادرسی کیفری بر خلاف ابلاغ واقعی و ابلاغ قانونی از کلمه ی ابلاغیه و اخطاریه ی استحضاری بهره گرفته نشده است و به همین سبب ابلاغیه ی استحضاری دارای مستند قانونی نمی باشد.

با این وجود اکنون در خیلی از موضوعات رویت شده است که دادگاه ها به منظور آگاهی رساندن به اصحاب دعوا از ابلاغ استحضاری بهره می‌برند و اخطاریه ی استحضاری صادر می‌نمایند. شاید این موضوع را نیز باید یادآور شد که ابلاغ استحضاری نیز به واسطه ی سامانه ثنا به مخاطبان ابلاغ می گردد. این نوع ابلاغ پیوست ندارد و در متن ابلاغیه و  اخطاریه استحضاری موضوعاتی که ضرورت متذکر شدن و اطلاع دادن به مخاطب ابلاغ را می‌طلبد درج می گردد .بنابراین ارزش ابلاغ استحضاری فقط در آگاهی رسانی و تذکر دادن مطلبی به مخاطب ابلاغ می باشد و واجد ارزش حقوقی دیگر نیست.

موارد صدور ابلاغ استحضاری

در بخش پیشین به شرح مفهوم ابلاغ استحضاری و اخطار استحضاری پرداخت شد. این سوال را باید مطرح نمود که موضوعات صدور ابلاغیه ی استحضاری چه موضوعاتی می باشد و در چه شرایطی دادگاه اخطاریه ی استحضاری صادر خواهد نمود. در پاسخ به این پرسش باید اشاره داشت که در قانون آیین دادرسی مدنی شرایطی به منظور دادخواست پیش‌بینی شده است که اگر به آن ها عنایت نشود دادخواست رد شده یا اخطار رفع نقص صادر می گردد.

ضمانت اجرای عدم تنظیم دادخواست در برگه ی چاپی مخصوص و تنظیم دادخواست به زبان فارسی و نیز امضای دادخواست در قانون تعیین نشده است. به همین سبب باید در نظر داشت که شعبه ی دادگاه الزاماً در این موارد ابلاغیه ی استحضاری صادر می نماید و به این شیوه فرد را از مطلب ضروری آگاه نموده و به او متذکر می شود که دادخواست خود را کامل کند و مثلاً امضای ناقص آن را تکمیل نموده و مدارک را امضا کند. زیرا ارسال ابلاغیه و اخطاریه ی استحضاری در قانون در قالب یک وظیفه برای شعبه رسیدگی کننده در نظر گرفته نشده است.

صدور ابلاغ استحضاری یک موضوع اخلاقی  بوده و ضرورت قانونی نیست تا از این طریق مخاطب مدارک خود را تکمیل کند. امروزه با عنایت به روند الکترونیکی فرایند رسیدگی به دعاوی در اصل موضوع چاپی بودن و به زبان فارسی نگارش شدن دادخواست منتفی می شود. اما در موضوعات دیگر رویت شده است که شعب دادگاه اخطار استحضاری صادر نموده تا روند رسیدگی به دعوا را به آگاهی مخاطب برسانند.

مثالی در خصوص ابلاغ استحضاری

برای  نمونه در موضوعاتی که بر اساس جهاتی دادگاه تجدیدنظر پرونده را به دادگاه بدوی فرستاده است این موضوع به واسطه ابلاغیه ی استحضاری به اطلاع مخاطبان می رسد و اگر ضرر داشته باشد به واسطه دادگاه مذکور به منظور پیگیری دادخواست قضایی وارد عمل شود یا چنان چه شخص نیازمند استفاده از وکیل باشد  دادگاه ابلاغیه استحضاری برای اطلاع مخاطب بفرستد تا از حقوق قانونی خود به منظور انتخاب وکیل جدید و دفاع از خود بهره ب‌برد.

در مثال دیگر چنان چه در موضوعاتی پرونده مبهم باشد دادگاه قادر است ابلاغیه ی   استحضاری  صادر کند تا مخاطب در این شعبه حضور پیدا کند یا با تقدیم لایحه ی کتبی به مدت مشخص مدارک و دلایل خود را به شعبه ی دادگاه بفرستد که البته این موضوع ضرر نداشته و فقط دارای وجهه ی تذکر و آگاهی رسانی بوده و مخاطب ابلاغ استحضاری قادر است از این حق خود بهره ببرد.

باید اشاره داشت که این ابلاغیه دارای ضمانت اجرایی مثل صدور قرار رد در دادخواست و رد شکایت و بازداشت شدن مخاطب و غیره را نخواهد داشت. مضاف بر این در جایی که اجرای احکام دادگاه ها انجام شده باشد امکان دارد  این موضوع اخطاریه و ابلاغیه استحضاری به اطلاع شخص محکوم برسد که این ابلاغیه نیز ارزشی به جز آگاه رسانی نخواهد داشت.

ضمانت اجرای ابلاغیه و اخطاریه ی استحضاری

دادگاه به لحاظ قانونی مکلف به صدور ابلاغیه استحضاری نمی باشد و فقط با هدف آگاهی رسانی آن را صادر می‌نماید و در برابر آن مخاطب ابلاغ هم بعد از دریافت ابلاغیه ی استحضاری و عدم عنایت به آن با ضمانت اجرای حقوقی خاصی مواجه نمی‌شود. چون اخطاریه استحضاری فقط دارای ارزش اطلاع رسانی می باشد .